Sue Townsend - Het geheime dagboek van Adrian Mole 13 3/4 jaar

De Engelse schrijfster Sue Townsend (Leicester, 1946 – 2014) beleefde haar doorbraak toen ze in 1982 wereldberoemd werd met het verschijnen van het eerste dagboek over Adrian Mole: The Secret Diary of Adrian Mole, aged 13¾. Ook in ons land omarmden jongeren en volwassenen de aandoenlijke puber Adriaan Mole en de kans is groot dat u als lezer van mijn Blog Het geheime dagboek van Adriaan Mole 13 ¾ jaar destijds zelf las als tiener. Uitgeverij Condor, onderdeel van WPG Kindermedia, kwam vorig jaar zomer met een geheel nieuwe uitgave van deze bestseller en pakte het serieus aan. Het bleek nodig het nogal gedateerde taalgebruik uit de jaren tachtig te herzien. Sylvia Witteman, zelf een groot liefhebber van Adrian Mole, pakte de klus voortvarend op en zorgde voor een sprankelende nieuwe vertaling van het dagboek.

Laten we eens inzoomen op deze klassieker.

Een onvergetelijke tobber

Het leven van een puber is zwaar. Vraag dat maar aan Adrian Mole! Hij is een piekeraar en gaat gebukt onder de lasten van het leven. Het valt ook niet mee. Pukkels, lichaamsdelen die zich maar niet koest willen houden, scheuren in het huwelijk van zijn ouders (de buurman komt verdacht vaak langs bij zijn slonzige moeder), zijn werkloze vader en een irritante hond die door zijn ouders dronken wordt gevoerd. Er is daadwerkelijk veel om je zorgen over te maken. Bovendien ziet  niemand dat Adrian een intellectueel is en een dichter.

Maar er zijn ook lichtpuntjes. De veertienjarige feministe Pandora bijvoorbeeld op wie Adrian hopeloos verliefd is. En dan zijn daar ook nog een negenentachtig jarige kettingroker en zijn verwende boezemvriend Nigel die zorgen voor de vrolijke noot in Adrians bespiegelingen.

The Secret Diary of Adrian Mole, Aged 13¾ bleek een hit en werd in meer dan dertig talen vertaald. De schrijfster  Sue Townsend zou in totaal acht dagboeken schrijven waarvan de meeste in ons land in een vertaling van Huberte Vriesendorp verschenen bij Uitgeverij De Fontein. Het succes leidde tot een verfilming van de verhalen voor televisie, ook in ons land uitgezonden.

Een nieuwe vertaling

Uitgeverij Condor besloot het eerste dagboek opnieuw uit te geven, maar dan wel in een geheel nieuwe vertaling door schrijfster, journaliste en columniste Sylvia Witteman. Dat was nodig. Witteman, die het boek zelf verslond als tiener, zei hierover in een interview in Het Parool:

Er komt in de oude vertaling nogal wat gedateerd taalgebruik uit de jaren tachtig voor, zoals ‘onwijs gaaf’ en ‘een wipje maken’. Tieners zijn erg kritisch, die vinden zo’n boek al gauw oubollig. Het was een leuke uitdaging om dat soort uitdrukkingen op te frissen zonder al te modieuze woorden te gebruiken: ik wilde natuurlijk vermijden dat het boek over tien jaar opnieuw gedateerd zou aandoen. Ook was de oude vertaling hier en daar een beetje gammel. Er staat bijvoorbeeld dat Adrian bij de snackbar een ‘bakje chips’ koopt. Het Engelse woord ‘chips’ betekent ‘friet’ of ‘patat’. Kleinigheden, maar toch wel hinderlijk.

Leg je de nieuwe vertaling naast die van Vriesendorp dan valt pas echt op hoe grondig Witteman te werk ging. Een woord als bijdehand verving ze door slim, het uitscheppen van een waterputje is veranderd in het ontstoppen van de goot, de borsten van Pandora wiebelen niet langer bij het spelen van netbal, maar schudden tijdens het korfbal. En zo zijn er nog veel meer aanpassingen die het verhaal meer in deze tijd plaatsen.

Het resultaat mag er zijn. Het dagboek leest bijzonder aangenaam mede dankzij de vlotte stijl, de humor en de vaak absurde gebeurtenissen. En los daarvan is Adrian met al zijn onzekerheden en klunzig gedrag gewoon een puber met wie de opgroeiende lezer zichzelf makkelijk kan identificeren.

Een onderhoudend boek (13+) dat een boeiend inkijkje geeft in het leven van een vertederende jongen die als een soort van antiheld worstelt met zijn puberteit en identiteit.

Deze zomer verschijnt bij Condor het tweede deel uit de dagboekserie (De groeipijnen van Adrian Mole) ook weer in een vertaling van Witteman.

Het is duidelijk. Het boek kan weer even mee, zal deze en volgende generaties lezers zonder enige twijfel aanspreken. Wat mij betreft een absolute mustread voor op de leeslijsten.

Townsend, S. (2020) Het geheime dagboek van Adrian Mole 13 ¾ jaar. Nederlandse vertaling door Sylvia Witteman. Amsterdam: Uitgeverij Condor. Isbn  978 94 931 8909 6 € 19,99, 288 blz.