Phil Earle - De gorilla en de jongen

Zijn wij verplicht alles wat leeft te beschermen? Mag de mens een dier doden? Het zijn vragen die opkomen bij het lezen van een jeugdroman van de Britse schrijver Phil Earle over de bijzondere relatie tussen een jongen en een wild dier. De gorilla en de jongen bezorgde mij kippenvel. 

Een autoriteitsprobleem

Tijdens de Tweede Wereldoorlog wordt Joseph Palmer (12) door zijn grootmoeder naar Londen gestuurd. Zijn moeder is al langere tijd niet meer in zijn leven en zijn vader vertrok twee maanden geleden naar het front. Joseph wordt nu ondergebracht bij mevrouw Farrelly, een oude vriendin van zijn oma.

Al direct bij de eerste ontmoeting wordt duidelijk dat de jongen niet van plan is zich te schikken in zijn lot. Joseph heeft een autoriteitsprobleem, worstelt met een diepgeworteld wantrouwen tegen volwassenen. Hij weet niet beter of iedereen liet hem tot nog toe in de steek en dus lijkt het kansloos dat hij zich zal hechten aan de nogal norse oudere dame die hem afhaalt op het treinstation. Joseph verzet zich hevig, maar hij ziet uiteindelijk geen andere uitweg dan met haar mee te gaan.

Mevrouw F., zoals Joseph haar noemt, blijkt in het bezit van een verwaarloosde dierentuin. Veel bewoners zijn er niet, maar Adonis, een gorilla, is er nog wel. Het onderhoud van de dieren is in oorlogstijd waarin al het voedsel schaars is een bijna onmogelijke opgave. Mevrouw F. betrekt Joseph bij de verzorging, het bijeenscharrelen van het voer en het schoonmaken van de hokken. Daarnaast moet Joseph naar school. Daar krijgt hij te maken met het schrikbewind van de hoofdmeester meneer Gryce die Clarence – de koosnaam voor zijn houten stok – op niet zachtzinnige wijze inzet om zijn leerlingen gehoorzaamheid bij te brengen. Gryce heeft het vooral gemunt op de dwarse Joseph die door zijn dyslexie minder makkelijk leert en met name problemen ondervindt bij het lezen. De woorden dansen bijna van het papier zoals Joseph het zelf omschrijft.

Een opmerkelijke vriendschap

Doordat Joseph veel tijd doorbrengt in de dierentuin ontstaat er een bijzondere band tussen hem en Adonis. De gorilla is groot, woest en sterk en hij vormt een gevaar voor de stad mocht hij ontsnappen. Dat laatste zou door de aanhoudende bombardementen zo maar kunnen gebeuren. Het is om die reden dat zijn verzorgers het dier met tegenzin onder schot houden zolang het luchtalarm klinkt.

Langzaam maar zeker stapelen de problemen zich op. De gemeente heeft mevrouw F. een ultimatum gesteld. Adonis moet voor de veiligheid van de stedelingen worden verhuisd, of anders ter plekke worden afgemaakt. Joseph ontvangt schokkend nieuws over zijn vader. En de blitzkrieg neemt steeds ernstiger vormen aan. Het is wel duidelijk dat het verhaal afstevent op een dramatische afloop.

Op een avond regent het bommen en lijkt de wereld te vergaan. Nu Joseph mevrouw F. meer dan ooit nodig heeft, treft hij haar stomdronken aan in de keuken. Er zit niets anders op dan dat hij alleen naar Adonis gaat. Terwijl de huizen om hem heen instorten, bereikt Joseph de dierentuin. Daar pakt hij het wapen.

‘Toen het geweer ten slotte zwaar in zijn armen lag, drong de ernst van de situatie tot hem door. Pas toen bleef hij eindelijk even staan en dacht: Kan ik dit wel? Als die bom uiteindelijk valt en Adonis kooi vernielt, kan ik dan echt die trekker overhalen?’ (p. 259)

Kinderboek van het jaar

Phil Earle (1974) ontwikkelde een voorliefde voor het schrijven over kwetsbare, beschadigde jongeren. Jarenlang werkte hij in de jeugdzorg. Daarna werd hij kinderboekverkoper. Tegenwoordig is hij commercieel directeur van uitgeverij Bloomsbury. Eerder verschenen van hem Billy (2013), Daisy (2014) en De jongen in bubbeltjesplastic (2015). In zijn eigen land werd De gorilla en de jongen (oorspronkelijke titel When the Sky falls) in 2021 verkozen tot kinderboek van het jaar.

Earle is een begaafd verteller en zijn relaas over de ongewone vriendschap tussen de boze Joseph en de trotse zilverrug-gorilla Adonis is fenomenaal. De plot is sterk, verrassend en blijft je nog lang bij. Is Joseph in staat de enige die hem in zijn nog jonge leven liefde toonde neer te schieten?

Earle betovert de lezer bijna driehonderd pagina’s lang met een magistrale, meeslepende geschiedenis die geen moment verveelt en oprecht ontroert. Ik hield het in ieder geval niet droog.

Wat een mooi boek!

Earle, P. (2022) De gorilla en de jongen. Oorspronkelijke titel: When the Sky falls. Vertaling: Hilke Makkink. Utrecht: KokBoekencentrum Uitgevers. Isbn 978 90 266 2512 1 € 17,99, 288 blz.