Wilma Geldof - Het meisje dat er niet mocht zijn

We zijn meer dan ons verleden

Nieuw werk van Wilma Geldof (Alphen aan de Rijn, 1962). Ze schreef Het meisje dat er niet mocht zijn. Wilma won de Thea Beckmanprijs in 2015 met Elke dag een druppel gif, een jeugdroman over een jongen uit een NSB-gezin. Op mijn blog staat de bespreking van nog een derde oorlogsverhaal van Wilma Geldof, Het meisje met de vlechtjes (2018), gebaseerd op het waargebeurde verzetsverhaal van Nederlands jongste verzetsmeisje Freddie Oversteegen.

In Het meisje dat er niet mocht zijn neemt de schrijfster de lezer mee naar 1961, het jaar dat het Eichmann-proces loopt. De zestienjarige Ditte de Leeuw moet een schoolopdracht maken over de Tweede Wereldoorlog. Ze wordt gekoppeld aan een nieuw meisje in de klas, de Joodse Rivka, die in de oorlog vele familieleden verloor. Ditte weet vrijwel niets over het oorlogsverleden van haar moeder, Nora. Ze weet zelfs niet wie haar biologische vader is. Omdat haar moeder weigert iets te vertellen, gaat Ditte zelf op onderzoek uit. Het blijkt dat haar vader een Duitse soldaat was, die vanaf november 1944 werkzaam was in het beruchte concentratiekamp in Sachsenhausen. Deze ontdekking heeft grote gevolgen en brengt Ditte in gewetensnood. Kan zij nog wel bevriend blijven met Rivka? En wat betekent deze ontdekking voor haarzelf als dochter van een nazi? Is het terecht dat klasgenoten haar uitschelden voor moffenkind, zoals destijds ook haar moeder als moffenhoer werd kaalgeschoren in het openbaar?

Ik leef, maar anderhalf miljoen Joodse kinderen zijn vermoord. (…) Ben ik een slecht mens als ik om mezelf huil? Is het oneerlijk als ik om mezelf grien en niet om die anderhalf miljoen kinderen? Ben ik sowieso slecht omdat ik een moffenkind ben? (p.228)

Ditte spoort haar vader op en zoekt contact met hem. Wanneer Ditte tijdens de diploma-uitreiking op haar middelbare school de microfoon in handen krijgt, richt ze zich eerst aarzelend en dan zelfverzekerd tot alle aanwezigen.

We zijn allemaal meer dan ons verleden. (…) Wie mij aankijkt op de keuzes of daden van mijn ouders is zelf geen haar beter. (…) Ik bén geen schande. (p. 379)

Het meisje dat er niet mocht zijn is een knap geconstrueerde YA-roman waarin Geldof geregeld wisselt van perspectief. Er zijn de fragmenten waarin het vertelperspectief ligt bij de ik-figuur Ditte. Daarnaast zijn er de tijdsprongen naar de oorlogsjaren 1943 – 1945 waar gekozen is voor het personale perspectief met Nora in de hoofdrol.

Een uitermate boeiend boek, geschreven in die kenmerkende krachtige stijl van Geldof over familie, liefde en uitsluiting en de moed die nodig is om het verleden onder ogen te zien.

Weer zo'n fascinerende Young-Adult van Luitingh-Sijthoff, de uitgever in Amsterdam, die zich al enige tijd onderscheidt in de uitgave van boeiende kwaliteitsverhalen.

Geldof, W. (2025). Het meisje dat er niet mocht zijn. Luitingh-Sijthoff. Isbn 978 90 210 5353 0 € 19,99, 398 blz.

Astrid Sy - Noem geen namen

Gered uit handen van de nazi's

In 2023 viel historicus en presentator Astrid Sy (Leiden, 1987) in de prijzen met Noem geen namen, een aangrijpende roman over drie jonge vrouwen die in de Tweede Wereldoorlog Joodse kinderen redden uit handen van de nazi’s. Ze ontving de Thea Beckman-prijs en De Kleine Cervantes.

De inspiratie vond Astrid toen ze las over de moedige jonge vrouwen en mannen die in de oorlog betrokken waren bij het smokkelen van opgepakte Joodse kinderen in de Crèche tegenover de Hollandsche Schouwburg in Amsterdam.

Rosie is kinderverzorgster en woont bij haar ouders in Amsterdam-Oost, een levendige Joodse buurt. Kaat studeert rechten en is lid van het Amsterdamse studentencorps. Wanneer de oorlog uitbreekt, moet Rosie een moeilijke keuze maken: blijft ze bij haar ouders of gaat ze de kinderen van opgepakte Joden helpen? Kaat komt in aanraking met een studentengroep die zich het Utrechts Kindercomité noemt. Daar leert ze Josephine kennen. Rosie, Kaat en Josephine raken betrokken bij het smokkelen van Joodse kinderen. Wat volgt is een lange, gevaarlijke weg die begint bij een crèche aan de Plantage Middenlaan in Amsterdam.

Een hartverscheurend, tragisch verhaal voor jongeren van vijftien jaar en ouder.

Sy, A. (2021). Noem geen namen. Amsterdam: Luitingh-Sijthoff. Isbn 978 90 245 9262 3 € 20,99, 448 blz.

Marte Jongbloed - 1300 bommen in 13 minuten

Minder ervaren lezers kunnen goed uit de voeten met 1300 bommen in 13 minuten van Marte Jongbloed (Amsterdam, 1970). Door het dramatische onderwerp en de directe manier van vertellen worden brugklassers beslist geraakt. 

Het verhaal vertelt over het Rotterdamse bombardement dat in 2025 vijfentachtig jaar geleden plaatsvond.

Joop (13) woont in Rotterdam. Hij heeft van zijn moeder het horloge van zijn overleden vader gekregen. Hoewel de Duitsers de stad een paar dagen eerder binnenvielen, voelt het nog niet echt als oorlog. Alles verandert wanneer op 14 mei het luchtalarm afgaat.

Joop wordt op pad gestuurd om zijn broer Anton te waarschuwen, maar dan vallen de bommen. Op zijn horloge ziet Joop dat de stad in dertien minuten is veranderd in een vuurzee. Hij overleeft het bombardement, maar zijn huis is weg.

Als je iets kwijt bent, bijvoorbeeld een sleutel, dan ga je zoeken op de plek waar je die voor het laatst hebt gezien. Maar de plek waar ik mijn familie voor het laatst heb gezien, bestaat niet meer. (p. 23)

Joop gaat op zoek naar zijn familie. Daarbij krijgt hij gezelschap van Marie. Samen zoeken ze hun weg door de puinhopen en alle brandhaarden. Onderweg ontmoeten de kinderen talloze ontheemden, gewonden, mensen die doelloos dwalen, soms in het bezit van enkele bezittingen die gespaard bleven.

 

Marte Jongbloed is docente taal- en jeugdliteratuur op een hogeschool. Haar belangstelling voor geschiedenis neemt ze mee in haar werk als schrijfster, zoals In Gevaarlijk water (Luitingh-Sijthoff, 2023) over de watersnoodramp van 1953 en Gevangen in de stad (Luitingh-Sijthoff, 2024) dat zich afspeelt in de late middeleeuwen.

Jongbloed, M. (2025). 1300 bommen in 13 minuten. Amsterdam: Luitingh-Sijthoff. Isbn 978 90 210 5352 3 € 15,99, 128 blz.

Ron en Jette Schröder - Stel dat het morgen vrede wordt

Ron Schröder en zijn dochter Jette schreven een serie versjes die aansluiten bij 80 jaar vrijheid. Ze werden gebundeld in Stel dat het morgen vrede wordt, wonderschoon geïllustreerd door Marie-José Bremer. De gedichten zijn bedoeld voor jongere lezers, maar zijn ook geschikt voor leerlingen in de brugklas.

In het eerste gedeelte (‘herdenken’) ligt de nadruk op reflectie en verwerking. Zo is er aandacht voor de Jodenhaat ten tijde van de Tweede Wereldoorlog. In het gedicht Nooit meer blij geven de schrijvers op ontroerende wijze uiting aan de traumatische gevolgen die de oorlog kan hebben voor overlevenden.

Hij heeft de oorlog meegekregen

en al is ons land nu vrij

’t beheerst nog altijd zijn gedachten

nooit gelukkig, nooit meer blij

In het tweede deel gaan de versjes over vieren, bieden vader en dochter Schröder een hoopvolle blik op de toekomst. Zoals in het gedicht Stel dat het morgen vrede wordt, waaraan het boek zijn titel ontleend.

 

Stel dat het morgen vrede wordt

er geen granaat meer knalt

geen kogels worden afgevuurd

en er geen bom meer valt

als vijandschap wordt ingeruild

voor vriendschap om je heen

en haat weer langzaam liefde wordt

de wereld wordt weer één

 

Ron Schröder is een begrip in kinderboekenland. Samen met zijn vrouw Marianne Busser die begin dit jaar overleed, bouwde hij aan een omvangrijk oeuvre, voornamelijk bedoeld voor jonge kinderen. Dochter Jette is eveneens auteur. Zij richt zich op dezelfde leeftijdsgroep.

Schröder, R. en Jette (2025). Stel dat het morgen vrede wordt. Illustraties van Marie José Bremer. Amsterdam: Uitgeverij Moon. Isbn 978 90 488 7643 3 € 17,99, 64 blz.