Anna van Praag - Jona

Jona, zestien jaar oud, woont met zijn vader en grootmoeder in een Amsterdams hofje. Dat is een mooie constructie, want oma worstelt met gezondheidsproblemen en zo kunnen Jona en zijn pa op haar letten. Ze leiden een rustig en teruggetrokken leven met als terugkerend patroon hun joodse rituelen. Dat verandert totaal zodra Jona  in het examenjaar voor zijn profielwerkstuk wordt gekoppeld aan de flapuit Elin en de eigengereide Lucas. Het onderwerp van het profielwerkstuk – de mentor wil dat ze er een filmdocumentaire van maken -  is namelijk Jona’s grootmoeder. Ze heeft beginnende alzheimer en praat steeds over haar geliefde Simon terwijl Jona nog nooit van een Simon heeft gehoord. Oma was ooit gehuwd met Ben, al enige tijd terug overleden evenals Jona’s moeder Mirjam die elf jaar geleden na een ruzie het huis uitrende en verongelukte door een aanrijding met een auto. Deze dramatische gebeurtenis is als een eerste herinnering van de hoofdpersoon in een soort van proloog  in het verhaal opgenomen en zegt meer over de bijzondere relatie tussen de onzekere en gevoelige Jona en diens strenge vader.

‘Misschien is zijn vader eerst naar buiten gegaan?

Jona is onzichtbaar, hij weet het niet meer, hij speelt met de lego, bouwt iets ingewikkelds. Tot het rookgordijn ineens optrekt en daar zijn vader staat die naar hem kijkt alsof Jona een soort monster is en niet gewoon zijn kindje. ‘Jouw schuld.’ (p. 7)

Jona’s vader is niet blij met alle aandacht voor zijn zwakke, oude schoonmoeder en hij maakt zich zorgen over haar gezondheid. Jona krijgt het idee dat er zaken bewust voor hem verborgen worden gehouden en de spanningen lopen steeds meer op in een geschiedenis waarin herinneringen en geheimen een absolute hoofdrol opeisen.

Is Simon een bestaand persoon, een verborgen familielid, een echte herinnering of een waandenkbeeld dat door oma’s dementie wordt veroorzaakt?

Jona en zijn klasgenoten groeien verder naar elkaar toe, maar de relatie tussen Jona en zijn vader krijgt het zwaar te verduren. Herinneringen ziet Jona’s vader als een last. Niet voor niets wordt er thuis over het oorlogsverleden nauwelijks gesproken. Jona wil zijn moeder graag beter leren kennen, maar zijn vader kiest ervoor om voornamelijk te zwijgen en versterkt daarmee het schuldcomplex van zijn zoon.

Anna van Praag (Amsterdam, 1967) schreef met Jona een fascinerende roman voor jongeren van vijftien jaar en ouder. De schrijfster stelde zichzelf de vraag hoe joods ze zelf feitelijk is. Niet joods opgevoed, geen joodse moeder, maar wel een joodse voorvader. Marcus, die in de zeventiende eeuw naar Amsterdam kwam als stamvader van een grote joodse familie. Daarover maakte ze een podcast waarin ze door joods Amsterdam wandelt, ze terugdenkt aan haar jeugd waarin ze dolgraag joods wilde zijn en waarin ze een indringend gesprek voert met haar vader, die dat juist niet wilde. Op de achtergrond klinkt steeds luider de stem van de voorvader.

 

Een wonderschoon verhaal over herinneringen, afkomst en familie dat het verdient om gelezen te worden.

Van Praag, A. (2023) Jona. Rotterdam: Uitgeverij Lemniscaat bv. Isbn 978 90 477 1518 4  € 15,99, 266 blz